петак, 20. април 2018.

Легенди и преданија од нашите краишта


Гробот на убавата Струма, која според легендата го предала татка си, се наоѓа во селото Баница, западно од Струмица, е запуштен и сведочи за нашата негрижа за културното наследство...или можеби и тоа е дел од клетвата на нејзиниот татко.
Гробот е отворен 1983, а веројатно на него е интервенирано и подоцна, зашто при една посета на гробот (во деведесетите) кога веќе беше отворен, видов мермерен саркофаг во неговата внатрешност, кој го немаше веќе при следната посета по само неколку години, а од гробот ѕиркаа црница и капина, кои и денес ја „украсуваат“ неговата внатрешност. Гробот на Струма се наоѓа во нива, во приватен посед и до него, зависно од временските услови, тешко се доаѓа. Не е ограден и до него нема патека, па морате да газите по нивата на сопственикот. По патот нема да сретнете ниту еден патоказ или табла, која ќе ве упати кон гробот на девојката , според чие име градот под Царевите Кули го добил денешното име.
Според историските записи, најстарото име на градот е Астраион или Ѕвезден Град, а подоцна,  во Римскиот пероиод, го добил името Тивериополис, во чест на римскиот император Тивериј. За денешното име на градот Струмица постои старо предание, кое и ден денес се раскажува меѓу струмичани, а за автентичноста на преданието сведочи и самиот Струмин гроб.


Струма бил ќерка на некој локален средновековен владетел, кој живеел во тврдината Цареви Кули, која и ден денес се наоѓа на врвот од ридот, што се наоѓа на јужната страна од плодната Струмичка Котлина. Градот и локалното население подолго време биле под опсада на туѓинска војска, најверојатно византиска, но никако не можеле да ја освојат поради непристапниот терен. Тврдината Цареви Кули се наоѓа на врвот на ридот, чии страни стрмно се спуштаат, а до неа има само еден пристап од јужната страна, откај згаснатата населба Чам Чифлик.  Убавата Струма се вљубила во еден војсководец, кој командувал со војската што го опседнала градот. Во својот љубовен занос и од наивност, таа му ја открила тајната за неосвоивоста на тврдината и за ковењето на коњите...Имено, војската на нејзиниот татко, коњите ги потковувала наопаку, со што трагата им се заметнувала, па оние што тргнале по нив, ги барале во спротивна, погрешна насока. Набргу, откако тајната била откриена, градот паднал, а војската на нејзиниот татко поразена. Кога татко и дознал за предавството, кога дознал дека токму ќерка му е предавникот, ја проколнал - земјата да не ја прима. Набргу клетвата се остварила... по нејзината смрт, откако ја погребале, следниот ден ја нашле надвор од гробот. Ја погребале повторно, но земјата девет пати ја исфрлала, па морале да ја погребат надземно, за што сведочи и денешниот Струмин Гроб, кој е изграден од девет реда делкан камен бигор. Денешниот гроб на Струма е нем сведок дека татковата клетва е тешка и се остварува и служи како предупредување за идните генерации - како завршуваат предавниците на својот народ.


При денешната посета на селото Баница, само им ја покажавме малата бања на учениците, но не отидовме до неа и не ја фотографиравме, а таа е доказ за потеклото на името на селото Баница, кое локалното население го изговара Бајнца (од бајна или бања во деминутивна форма).


Во непосредна близина на селото Баница е селото Водоча, каде се наоѓа и комплексот водочки цркви посветен на Свети Леонтиј, за чиј историјат не раскажуваше љубезната домаќинка на манастирот, калуѓерката чие име го заборавив. Во дворот на манастирскиот комплекс се пронајдени и две бањи од различен период кои покрај бањата во Баница сведочат дека овде отсекогаш имало термални извори, но поради тектонски пореметувања, топлата вода се изгубила, а останала само онаа  во Банско, каде е пронајдена голема бања од римскиот период. Струмица, со својата околина и благопријатната клима отсекогаш била значаен културен и духовен центар и седиште на епархија, каде се негувала преведувачката и препишувачката традиција на стари ракописи, но и создавањето на оригинални дела, како и традицијата да се сликаат икони, што и во денешно време се негува.
Локалното население, името на селото Водоча го изговара Вадоча, а се поврзува со вадењето на очите на поразените Самуилови војници. Се верува дека во непосредна околина на манастирот 1014 година, по страшната битка кај Беласица, се извршело ослепувањето на Самуиловата војска. Постои и друго толкување за името на селото, кое се поврзува со обилната вода која течела низ коритото на Бела Река или Водочка Река, чии води се заробени зад насипот, со изградбата на акумулационото езеро Водоча.


Не пропуштивме да ја посетиме и Вељуса, чие име се поврзува со името на манастирот посветен на мајката божја Св. Богородица Елеуса (милостива) , а кој го подигнал епископот Мануел во 1078 година, кога Македонија веќе била под власта на Византија.


 Легендите продолжуваат да се раскажуваат и на тој начин живеат, а народот и понатаму се обидува да го протолкува името на некој град или населено место, ги менува, нешто одзема или додава, зашто процесот на пресоздавање никогаш не е завршен...


петак, 30. септембар 2016.

ЧИСТА МАКЕДОНИЈА

Денес, 30.09.2016, учениците и вработените во ООУ „Даме Груев“ - Куклиш, со свои активности го поддржаа проектот на Владата на Република Македонија - За чиста Македонија. 
 Додајте натпис
Во акцијата на чистење на училишните простории и училишната околина беа вклучени учениците од прво до деветто одделение, поделени во две смени.  Од 8.00 своите активности ги извршуваа учениците од шесто до деветто одделение, а од 10.00 учениците од попладневната смена (од прво до петто одделение).
 Девојчињата ги чистеа училишните простории, а машките со себе носеа алат и ја уредуваа училишната околина.

Бидејќи од Општината бевме известени дека нема да има организиран превоз за учениците од подрачните училишта, се договоривме учениците од Свидовица, своите активности да ги извршат во подрачното училиште во Свидовица.

понедељак, 18. април 2016.

РЕАЛИЗАЦИЈА НА ПРОЕКТОТ „САДНИЦА ПЛУС“

Денес, 18.04.2016 г. за време на одделенскиот час, со учениците од ООУ „Даме Груев“ - Куклиш, го реализиравме проектот „Садница плус“, проект на Владата на Република Македонија. За таа цел, секој ученик требаше да донесе саксија со плодна земја или хумус, а добиената семка да ја засади, да ја полева и потоа во својот дом да го следи нејзиниот развој.

























Добивме семчиња од ела, кои како и сите семки изгледаа безживотно, а во себе го чуваат идниот живот, на кој му требаат услови за да се развие во големо дрво, кое ако го негуваме, не само што ќе не надживее, туку ќе ни го прочистува воздухот што го дишиме, со својата раскошна убавина ќе ги одмара нашите очи, ќе ни прави сенка и на своите гранки ќе ги чува гнездата на птиците.


















































Секој ученик го засади своето семче, а за да се разбуди идниот живот во навидум безживотната семка, беше неопходно да се полее со вода.

























Но, за да се разбуди заспаната убавица - елата, потребно е топлина светлина, влага и се разбира многу љубов и внимание, а потоа таа откако ќе порасне, ќе ни возврати. Секој ученик, својата садница ја однесе дома, каде ќе и ги овозможи сите услови за да се разбуди и ќе го следи нејзиниот развој, а за таа цел ќе води свој дневник, каде ќе ги запишува сите промени.

петак, 26. фебруар 2016.

РАЗБИВАЊЕ НА ПРЕДРАСУДИТЕ И СТЕРЕОТИПИТЕ

На 23. февруари, со моите ученици од осмо 1 во ООУ„Даме Груев“ - Куклиш, одржав нагледен час,самостоен проект за сертификација, кој беше набљудуван од членовите на тимот за Меѓуетничка интеграција во образованието, на тема - Мултикултурализам, наставна единица - Намалување на предрасудите, стереотипите и дискриминацијата, а во форма на говорна вежба.
За таа цел напишав три сценарија, во дијалошка форма, им ги прикачив во заедничката група на Фејзбук на учениците, која ни служи за меѓусебно информирање и соработка, им дадов напатствија со поделба на улогите. Учениците требаше за време на викендот да го совладаат текстот, а во понеделникот, за време на одделенскиот час да направиме проба.
Во понеделникот, учениците пријатно ме изненадија, но се соочив и со првите непланирани проблеми - неколку ученици се пожалија на стомачни болки. Веднаш најдовме замени, а еден ученик и покрај болките, одлучил да си ја „одигра улогата“, сакајќи и тој да биде дел проектот.
Во воведниот дел од часот кажав неколку анегдоти, што не ми беше планирано, а кои требаше да ги опуштат и учениците и членовите од тимот, а беа во функција на проектот, зашто отсликуваа предрасуди за полицајците, босанците, русокосите... Откако дадов објаснување - што се предрасуди и стереотипи, започнавме со презентацијата на првата група.
Првата група имаше за задача да го презентира текстот со наслов „Циганите крадат“ и тоа успешно го направи.


Сценарио 1: „Циганите крадат“
Учителката: ( влегува на час и почнува да буричка  во ташната, која за време на одморот и била на катедрата, барајќи пенкало, вади од ташната повеќе предмети, меѓу кои и паричникот. Ги пребројува парите и констатира дека и недостасуваат пари.  За момент се замислува и зачудено погледнува кон децата):
„Ученици, кој остана во училницата за време на големиот одмор?“
Весна: „Јас учителке.“
Учителката: „Да не виде кој ми буричкал во ташната?“
Весна: „Не учителке...“
Учителката: „Некој од вас краде! Јас имав доверба во вас, но очигледно во иднина ќе треба да внимавам. Некој ми ги украл парите!
Ѓорги: „ Па се знае кој краде.“ (Во тој момент сите погледнуваат кон Бахар, која седи на првата клупа, веднаш пред катедрата. )
Учителката: „ Бахар, ти ли беше?“
Бахар: „ Не учителке...не бев јас.
Учителката: „Како не си ти?! Ти си најблиску . Доволно е да ја испружиш раката и ќе ја дафатиш ташната. Како не ти е срам да крадеш?!“
Бахар: „Ама не сум јас учителке. Јас излегов на одмор... не бев тука.“
Учителката: „Ако не си ти, тогаш кој е?!“
Бахар: „ Не знам... не видов. Си ги ставив книгите во ташната и излегов. Ама не сум јас...“
Марија: „Учителке, Бахар на одморот си купи сендвич, а никогаш на одморот не јаде.“
Ѓорги: „ И јас ја видов учителке... јадеше Хамбургер, а потоа си купи и сок.“
Бахар: „Си купив од парите што ми ги даде татко ми, добил на спортска и денес ми даде пари.“
Учителката: „Е како тоа - татко ти добил на спортска баш кога мене ми ги снема парите? А да не ти се падна тебе лотарија од мојата ташна?!“
Бахар: „Ама не сум јас учителке.“
Учителката: „Е како не си?! Кај крадеш па и лажеш! Врати ми ги другите пари, а овие нека ти се... сеедно како да сум те почестила.“
Бахар: „Не сум јас... не знам како да ви докажам.“
Ѓорги: „ Крадачко! Како не ти е срам да крадеш од учителката?!“
Учителката (буричка во ташната и вади белешка за платена сметка за струја. Се загледува во неа и вели):
„ Ученици, се извинувам... не се сетив дека денес ги плаќав сметките за струја и за вода. Се извинувам Бахар...“
 Следеше краток разговор со членовите од групата - Како се чувствуваш во „кожата “ на Бахар? Како се чувствуваат членовите на групата? Од што произлегува нивната комотност? Што мислите за учителката? Кои грешки ги направила таа? Дали би сакала да бидеш учителка како оваа што ја толкуваше? Кој друг стереотип го срушивме преку вашата драматизација, покрај насловниот?
Втората група имаше за задача да го „одглуми“ текстот - Циганите смрдат.




Наставникот: ( Влегува во училницата, а со себе води детенце. Застанува на средина од училницата и вели):
„Семејството на Ерол се пресели во нашето село. Од денес тој ќе ви биде ново другарче. Јас знам дека вие добро ќе го прифатите и ќе му помагате полесно да се вклопи во новата средина. За почеток нека седи со Ристе, а потоа, кога подобро ќе ве запознае, тој самиот ќе си одбере другарче.
Ристе: Наставнику, јас не сакам да седам со него.
Наставникот: Зошто?
Ристе: Тој е Циган, а Циганите смрдат.
Наставникот: Добро... Ајде Ристе оди до канцеларија и донеси креда. (Ристе излегува)
Наставникот: (кон учениците тивко) Сега, кога ќе влезе Ристе, сите држете се за носот.
Ристе влегува, сите се фаќаат за носот , небаре им смрди, а тој е изненаден од нивната реакција. Посакува да седне до некое другарче, до кое има празно столче, но кога ќе ја види реакцијата на другарчето се повлекува и седнува до Ерол и ја наведнува главата. Сето тоа го следи наставникот.
Наставникот: Ристе, како се чувствуваш?
Ристе: Непријатно наставнику.
Наставникот: А што мислиш, како се чувствуваше Ерол?
Ристе: Претпоставувам исто... згрешив.
Наставникот: Се надевам дека утре и двајцата ќе дојдете искапени и во чисти алишта... Понекогаш, за да го разбереме другиот, мораме да влеземе во неговите алишта, ако не можеме да му бидеме во кожата, за да знаеме како му е. 
 Текстот иако краток, беше впечатливо одигран, по што следеше вообичаената дискусија со учесниците. 
На крајот се претстави и третата група со текстот: „Циганите лажат“.


Сценарио 3 – Циганите лажат
Наставничката : (прегледува лектира), Фатиме, каде ти е тетратката за лектира?
Фатиме: Наставничке, си ја заборавив на клавирот... (учениците се смеат)
Панче: Лаже, лаже... таа нема клавир!
Фатиме: Како немам? Имам ама мал... личи на играчка, ама свири.
Панче: Кој знае на кое ѓубре си го нашла.
Фатиме: Не го најдов... подарок ми е за роденден.
Наставничката: Панче, можеш ли да се воздржуваш од коментари? Колку пати сум ти кажала да зборуваш само кога ќе бидеш прашан?! Фатиме, а вчера зошто не беше на училиште?
Фатиме: Болна бев наставничке.
Панче: Лаже, лаже! Ги видов со мајка и како чекаа такси.
Фатиме: Чекавме такси за на доктор.
Панче: Лаже, лаже!
Наставничката: Панче, ајде прошетај се малку, напиј се вода и пак врати се!
Панче: ( излегува од училницата)
Наставничката: Ученици, сега кога ќе влезе Панче, јас ќе му поставам неколку прашања, а вие, што и да каже тој, ќе велите дека лаже.
Панче (влегува)
Наставничката: Добар ден Панче... кај си до сега?
Панче: обар ден наставничке, Вие ми кажавте да се прошетам и да се вратам.
Децата: Ееее, како лаже!
Наставничката: Јас сум ти кажала да се прошеташ? Немој да кажеш и дека сум ти рекла да се напиеш вода...
Панче: Да... и вода ми кажавте да се напијам.
Децата: (се смеат) Лаже, лаже!
Учителката: А каде ти се книгите Панче? Зарем така се оди на училиште?
Панче: Овде ми се наставничке... (тргнува кон местото и посакува да ја покаже својата ташна )
Никола: Ова е мојата ташна!
Панче: (видно зачуден) Ама, еве да ја покажам кутијата за моливи...потпишана ми е!
Никола: Како смееш да буричкаш во туѓа ташна?!
Наставничката: Чија е ташнава ученици?
Сите: На Никола!
Панче: Ама...како?!
Наставничката: Панче, кому да верувам? Тебе или на другите? Кој ја зборува вистината?
Панче: Мене наставничке...
Наставничката: Значи, сите други лажат, а само ти ја зборуваш вистината? Да си на мое место, кому би му верувал ?
Панче:  (со наведната глава) Зарем и верувате на една Циганка?
Наставничката: За мене сте сите исти... сите сте деца, ученици. Сите ние понекогаш лажеме... некој повеќе, некој помалку. А ти Панче, никогаш не си излажал?
Панче: Сум лажел...
Наставничката: Знам... секому од вас на чело како да му пишува кога лаже. Одлично ве познавам, иако некогаш премолчувам. Лагата не е национален белег... не е привилегија само на една група. Таа е човечка особина.
По вообичаениот разговор со членовите од третата група, следеше рефлексијата, во која учествуваа сите ученици, а од нивните дискусии и примери, сфатив дека добро ја разбрале задачата... посочуваа примери од потесната околина, од средината во која живеат, дека во Куклиш најлошо е да бидеш магаре или жена, а во Костурино да не бидеш маж или магаре, зашто се отепани од работа. Сепак посочија дека тоа се само наследени и со ништо непоткрепени тврдења... Знам дека моите ученици после овој час со подруги очи ќе гледаат на нештата околу себе, а за луѓето нема однапред да судат, затоа што се припадници на одредена етничка или социјална група, туку на нив ќе гледаат зависно од нивните постапки и интелектуални или етички квалитети.





петак, 27. јун 2014.

ПОСЛЕДНОТО ПРЕДАВАЊЕ НА ПРОФЕСОРОТ КОНДОВСКИ



-          „Кој пуши, нека запали, рече професорот со длабок бас, кој како да идеше од бунар, и повлече длабок дим од цигарата. – Седнете удобно, завалете се, зашто нема да бидам краток. Ова е наша последна средба... последно предавање, без интерпункција, па сакам да бидете слободни. Не сме ограничени со времето. Ова не е класичен час“...
-          Каква среќа, си помислив. Ги донесов двајцата колеги да ги разгледаат сликите од студентите на Ликовната академија, која традиционално беше во мај, а ете – ќе имаат среќа да го чујат професорот Кондовски. Не знам ни дали не забележа некој кога се прикрадовме како крадци. Лицата на студентите не им ги гледав. Единственото светло паѓаше врз професорот. Го гледав оддалеку, но сосема јасно го слушав неговиот глас:
-          „Годинава вие ќе завршите и ќе се распрснете по светот, барајќи ја сопствената среќа и секој од вас  надевајќи се дека ќе стекне светска слава. Ви препорачувам секој од вас да си најдете некој штотуку завршен студент од Историја на уметност, зашто и онака немаат што да прават, да ви напише рецензија за вашата прва самостојна изложба. Тој кутриот ќе се загледува во вашите слики, обидувајќи се да протолкува што сте сакале да кажете, па не можејќи да го најде одговорот, а плашејќи се да не испадне глупав, ќе се разбуричка по своите книги и одовде, одонде ќе испрепише по некој ред од големите умови, па ќе направи некоја целина на која ни Бог не може да и го најде крајот, а и вие кога ќе прочитате, ќе подзинете, зашто самите не сте свесни што сте сакале да кажете, а ни тој, кутриот, не ќе умее на отварањето на изложбата да го прочита, а камоли да го разбере она што го срочил... А народот ќе остане со подзината уста... колку понеразбирливо – толку подобро. Во уметноста и во животот трудете се да бидете свои, да имате свој препознатлив ракопис, но никогаш не заборавајте кои се вашите корени. Нашите корени се во византиското сликарство. Ги имаме најрепрезентативните икони и фрескоживописи. По тоа не препознава светот. Кога ќе трнете по светот, немојте да се трудите да им го продадете она што ние од нив го научивме. Не можете да бидете подобри во апстрактното сликарство од Германците, кога Апстракционизмот од таму дојде. Сликарството е поврзано со начинот на размислување, а ние не сме подобри во апстрактно размислување од самите Германци. Да му продаваш на Германец апстракција е исто како да се обидеш да продадеш гулаб во Венеција, или да одиш во Париз со своја жена... На западот понудете му го византискиот стил. Иконите се врежани во нашата потсвест, во нашиот код. Паметам, кога бев дете, нашата куќа беше во близина на црквата и честопати во дворот на црквата игравме фудбал како деца“... - И лицето на стариот обелен професор, на чие високо чело паѓаше сребрен прамен од убаво потстрижената коса, се озари. Гледаше некаде високо, кон таванот, а пред неговите очи заигруваше сликата... Јас го замислував дворот од нашата црква и гледав деца што играа фудбал.
-          „Топката честопати влегуваше во црквата и јас влегував да ја земам... Но, штом ќе влезев внатре, ме обземаше онаа чудна, свечена тишина, што владее по црквите. Од ѕидовите на црквата ме гледаа очите на светците – строги, испиени, аскетски, милозливи. Тие очи, тој колорит се врежа во мене и јас од тоа не можам да побегнам. Што и да сликам, секогаш се навраќам на тие спомени, на тие слики од детството...тие очи и денес се пред мене. Многумина од вас ќе го видат Париз и сигурно ќе го посетат Лувр. Немојте да се разочарате како мојот професор по сликарство, кога ќе се соочите со делата на генијалните мајстори. Тој кутриот, бил добар сликар, а по враќањето од специјализација, боите и четките ги ставил во корпата и никогаш повеќе не се ни обидел да слика. Кога застанал пред оригиналите на сите оние мајстори, чии слики ги гледал од фотографии, на кои и порано им се восхитувал, се почувствувал поразен... се соочил со сопствената маленкост. – Јас така никогаш не ќе можам да сликам, си рекол и престанал да слика. Ни предаваше сликарство, а никогаш не го видовме да фати четка в рака. Сигурно и некој од вас ќе го почувствува истиот страв, но не се откажувајте. Иднината им припаѓа на упорните, а не на талентираните. Што е талентот без работа? Многу талентирани сликари си останале само со талентот и станале клошари.“
-          Погледнав во колегите... на лицата им се читаше восхит. Никола држеше незапалена цигара меѓу прстите, а во другата рака држеше запалка. Којзнае колку време ја држеше незапалена, плашејќи се со чкрапањето да не ја наруши тишината, од која допираше само длабокиот глас на професорот. Кога ни се сретнаа погледите, Никола ми кимна со главата и без да прозбори ниту збор го разбрав што сака да ми каже. Ми беше благодарен што ги донесов овде. Веројатно и тие, моите колеги се прашуваа како и јас... нам ни предаваа поети, луѓе од перо, но никој од нив ја немаше онаа говорничка дарба што ја имаше професорот Кондовски. Ја немаа ниту бојата на гласот, ниту неговата епска смиреност, а мислата му течеше спокојно како Дунав. Во своето обраќање пред своите студенти, професорот на еден чуден начин направи пресек на историјата на сликарството и на човештвото воопшто, при тоа осврнувајќи се на општествено-историските околности во кои се раѓале новите правци, на големите научни откритија што го придвижиле тркалото на историјата напред, не пропуштајќи да им рецитира со невидена дарба стихови од најзначајните претставници од сите правци. Беше комплетен ум, не само уметник... беше интелектуалец во вистинска смисла. А тоа сакаше и да им го предочи и на своите студенти. Зашто сликарот не е обичен молер кој одлично ги познава боите. Сликарот мора да биде авангарда во општеството, а за да биде тоа, мора да знае што се случувало порано, што се случува околу него... тој мора да биде информиран, начитан, да има критички став, да има свое мислење за се...да биде свој. Никој од нас не погледнуваше на часовникот, како кога бевме на нашите предавања. Кога заврши професорот, речиси на прсти, како што и дојдовме, го напуштивме Сули ан исполнети...